ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Ένα παιδί μεγαλώνει στο Ζαρό της Κρήτης
(Στα χρόνια της Κατοχής κι αμέσως μετά)


ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ : Γεώργιος Ι. Ζωγραφάκης-697215632
ΕΚΔΟΤΗΣ : Πολιτιστικός Σύλλογος Ζαρού
ΕΤΟΣ : 2008

Στις 10 Μαΐου το πρωί έγινε στο Δημαρχείο του Πολυγύρου η παρουσίαση του βιβλίου του φίλου Γιώργου Ζωγραφάκη «Ένα παιδί μεγαλώνει στο Ζαρό της Κρήτης». Το βιβλίο παρουσίασαν ο κ. Τάκης Κοσμάς, καθηγητής και συγγραφέας, καθώς και ο ίδιος ο Γιώργος Ζωγραφάκης και μας μετέδωσαν τη συγκίνηση που αποπνέει το βιβλίο, που αναφέρεται στα παιδικά του χρόνια στο Ζαρό της Κρήτης, τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και τα αμέσως επόμενα.

Ο συγγραφέας με τα μάτια της παιδικής του ηλικίας μας σεργιανάει στους δρόμους του χωριού του και στις εξοχές γύρω απ’ αυτό. Μας δείχνει τον πανύψηλο Ψηλορείτη, που δεσπόζει βόρεια του χωριού, τον «προστάτη και δυνάστη» του τόπου, κατά τη δήλωση του συγγραφέα. Μας γνωρίζει τους γονείς και τους συγγενείς του, αλλά και τους συμμαθητές και τους συγχωριανούς του.

Ο Γιώργος Ζωγραφάκης γεννήθηκε το 1939 στο Ζαρό του Ηρακλείου στην Κρήτη. Σπούδασε δάσκαλος κι αυτό καθόρισε τη ζωή του. Διορίστηκε στη Χαλκιδική, όπου και γνώρισε την εξαιρετική Χαρίκλεια Καπλάνη, την οποία παντρεύτηκε. Έχουν δύο κόρες, τη Μαρία και τη Βάσω, καθηγήτριες.

Έκτοτε ζει στον Πολύγυρο, αλλά η ανάμνηση του χωριού του στοιχειώνει μέρα και νύχτα το νου του. Ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με τη δημοσιογραφία και τη συγγραφή εκλαϊκευμένων ιστορικών βιβλίων, κατάλληλων για παιδιά, το «Σαν Παραμύθι…», 1 και 2, τα «Κρητικά τραγούδια στον έρωτα, στη ζωή, στη λευτεριά», το θεατρικό του «Μεγάλες μέρες» και το σημαντικότερο – κατά τη γνώμη μου – «Πληροφορίες – Μαρτυρίες – Στοιχεία για την Εθνική Αντίσταση στη Χαλκιδική (2006).

Θέλω προσωπικά να ευχαριστήσω το φίλο Γιώργο γι’ αυτό το βιβλίο, που είναι πραγματικά ανεκτίμητο σαν συλλογή μαρτυριών και στοιχείων για την Εθνική Αντίσταση στον τόπο μας. Ένας λεβέντης Κρητικός ο Γιώργος, με τη δίψα για λευτεριά που διακρίνει τους ανθρώπους του τόπου του, έσκυψε με αγάπη πάνω από την ιστορία της περιοχής μας και με ανυπολόγιστο κόπο συνέλεξε ανεκτίμητες ιστορικές μαρτυρίες. Γιώργο, σε ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό και ελπίζω να μπορέσουμε με κάποιο τρόπο να σου το ανταποδώσουμε.

Το βιβλίο
Στον πρόλογο ο συγγραφέας διερωτάται: «Δεν ξέρω, αλήθεια, γιατί τα’ γραψα, τελικά, όλα αυτά. Τα’ γραψα για μένα, για να ξαναγυρίσω σ’ εκείνα τα χρόνια; Τα’ γραψα για να στερεώσω τους κρίκους της αλυσίδας της προσωπικής μου ζωής, καθώς οδεύει προς το τέλος; Τα’ γραψα για τους δικούς μου, για τη στενή η την ευρύτερη οικογένειά μου; Ή μήπως έχουν ενδιαφέρον να διαβαστούν και από άλλους, μόλις ή καθόλου γνωστούς, χωριανούς ή όχι; Δεν ξέρω…»
Αγαπητέ Γιώργο, σε διαβεβαιώνω ότι τα γραφόμενά σου ενδιαφέρουν όλους τους ανθρώπους απανταχού της γης, που έχουν πνευματικές ανησυχίες και δεν αναλώνονται μόνο στα τετριμμένα της καθημερινότητας.
Που θέλουν να ρίξουν μια ματιά σε ένα άλλο τόπο, με διαφορετική νοοτροπία, σε άλλα χρόνια, δύσκολα και να εντρυφήσουν στην ψυχολογία ιδιαίτερων ανθρώπων, όπως αυτών της Κρήτης. Το τοπικό είναι συγχρόνως και παγκόσμιο, το ατομικό και πανανθρώπινο, μην έχεις καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Σ’ αυτό, άλλωστε, βασίζεται η δύναμη της παγκόσμιας λογοτεχνίας και η απήχηση που έχει στους ανθρώπους.
Το βιβλίο υποδιαιρείται σε 5 κεφάλαια:
Ο Ζαρός και τα στενά οικογενειακά.
Διάφορες αναμνήσεις.
Αναμνήσεις από την Κατοχή.
Χριστουγεννιάτικα
Πασχαλινά
Αναμνήσεις από το Μύλο.

Το όνομα του χωριού Ζαρός προέρχεται από το πρόθεμα ζα, που σημαίνει πολύ και το ρήμα ρέω, γιατί ο τόπος έχει άφθονα νερά που πηγάζουν υπόγεια από τον Ψηλορείτη. Η μεγαλύτερη πηγή του χωριού είναι το Αμάτι, που τώρα έχει μετατραπεί σε τεχνητή λίμνη.

Με συγκίνηση αναφέρεται ο συγγραφέας στα δύσκολα παιδικά του χρόνια στην αγκαλιά μιας οικογένειας μεγάλης και αγαπημένης. Ο πατέρας, χαρακτηριστικός αψύς Κρητικός εργάζεται με νύχια και δόντια να θρέψει την οικογένεια κι από κοντά η συγκινητική μορφή της μάνας, που βρίσκει το χρόνο, παρόλο τον αγώνα της, να χαϊδέψει τα οχτώ παιδιά της. Οι «χαμένοι για πάντα», έχουν ιδιαίτερη θέση στην ψυχή του συγγραφέα κι αυτοί είναι ο σκοτωμένος στην Αλβανία Μιχαήλος και ο αδικοχαμένος Λευτέρης. Η μοναδική του αδερφή, Άννα, κατέχει ξεχωριστή θέση στην ψυχή του Γιώργου, όπως και η «καλή» θεία Ανεζίνα κι η θεία Χαρίκλεια.
Αμέσως μετά αναφέρονται οι παιδικές μνήμες από το δημοτικό σχολείο.
Ακολουθούν οι αναμνήσεις από τα σκληρά χρόνια της Κατοχής. Αν και μικρός ο συγγραφέας θυμάται χαρακτηριστικά συμβάντα, όπως των Ιταλών να κλέβουν το βιός τους, αλλά και την αποχώρηση των Γερμανών, με την απλή, αλλά τραγική κουβέντα της χαροκαμένης Κυριακούλας: «Να πάτε και να μη γυρίσετε…». Και μετά να ξεσπάει σε κλάματα.

Τα ιδιαίτερα έθιμα των Χριστουγέννων και του Πάσχα περιγράφονται στα δύο επόμενα κεφάλαια. Εκτός από τα δρώμενα όμως των ανθρώπων υπάρχουν στο βιβλίο και τα δρώμενα των ζώων. Τα πράματα, και τα έχνη προβάλλουν κι αυτά σαν πρωταγωνιστές της καθημερινής ζωής, απαραίτητα, άλλωστε, για την επιβίωση της οικογένειας.

Στο τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στις αναμνήσεις του από τους 11 μύλους που υπήρχαν στο χωριό και ιδιαίτερα από το μύλο που νοίκιαζε ο πατέρας του. Τα νερά, άφθονα και παγωμένα, και καβροί (κάβουρες) εκλεκτός μεζές.

Ο συγγραφέας κλείνει το βιβλίο ως ποιητής, με το ποίημα του «Μάνα».

Σημειωτέον πως τη μέρα της βιβλιοπαρουσίασης ήταν η γιορτή της μάνας και νιώσαμε έντονη συγκίνηση, όταν ο συγγραφέας αφιέρωσε το ποίημα σε όλες τις πεθαμένες μάνες

Γενική αποτίμηση του έργου.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αναδύεται ως αγνή ευωδία η μεγάλη αγάπη και η ευγνωμοσύνη του συγγραφέα για τη γενέθλια γη και τους ανθρώπους της. Τα μάτια του συγγραφέα – μάτια μικρού παιδιού – είναι αγνά, χωρίς ίχνος σκοπιμότητας. Μεγάλη είναι η ζωντάνια και η ένταση των συναισθημάτων, που ανακαλούνται. Μέσα από τις προσωπικές αναμνήσεις όμως προβάλλεται και η συλλογική συνείδηση του τόπου. Ο τρόπος της καταγραφής λιτός και απέριττος. Καταγράφονται και ψυχογραφούνται οι άνθρωποι, αλλά και τα φανταρά (φαντάσματα). Φυσικές και μεταφυσικές υπάρξεις, που έζησαν πραγματικά στο Ζαρό ή στη φαντασία των ανθρώπων. Το γέλιο εναλλάσσεται με το δάκρυ, πολλές φορές απροειδοποίητα. Θα τελειώσω με μία αναφορά στα γλωσσικά ιδιώματα, που δίνουν την ιδιότυπη κρητική ντοπιολαλιά. Λέξεις βγαλμένες κατευθείαν από την αρχαιότητα, όπως λύχνος, θύμος, τρόχαλος και άλλες λαϊκές, όπως: κουνενός (πήλινη φλιτζάνα), μπουρνέλα (δαμάσκηνα), ντάσκα (χειροποίητη σχολική τσάντα), βούργια (ταγάρι πλάτης), σάντολα (νουνά), φιλιότσος (βαφτιστικός) και πολλές άλλες.
-Και εις άλλα, με υγεία, μρε Γιωργιό…

Δέσποινα Στυλιανίδου- Φιλόλογος, Συγγραφέας