«Και με το φως του λύκου επανέρχονται…»

«Όλα κατάγονται από τη μνήμη.
Όλα ξεκινούν από τη μνήμη και όλα επιστρέφουν στη μνήμη.
Εάν η πιο μεγάλη χώρα είναι η Σιωπή,
η μνήμη είναι ο ήλιος αυτής της χώρας.
Η παρακμή της μνήμης είναι ο δρόμος που οδηγεί στο σκοτάδι,
στην αυτοκρατορία της φθοράς και της λήθης»
Στέλιος Λουκάς
«Η παρακμή της μνήμης»

Είδα πρόσφατα σε ολοσέλιδο αφιέρωμα γνωστής εφημερίδας μία φωτογραφία με παλιά βιομηχανικά κτίρια κι η καρδιά μου αναπήδησε, γιατί μου έφερε στο νου αυτόματα παρόμοιες εικόνες από τις παλιές βιομηχανικές εγκαταστάσεις του χωριού. Η φωτογραφία ήταν παρμένη από το Λαύριο και η λεζάντα μιλούσε για μια Έκθεση Ζωγραφικής, αφιερωμένη στη «βιομηχανική μνήμη» της περιοχής του Λαυρίου.
Σκέφτηκα αμέσως πως αν ο σεισμός του ’32 δεν κατέστρεφε ολοσχερώς τα παλιά κτίρια του εργοστασίου, θα είχαμε κι εμείς να επιδείξουμε παρόμοια. Κάποιοι, ωστόσο, πιθανόν να αντιδρούσαν στη χρήση του ρήματος «να επιδείξουμε». Σε πολλές συζητήσεις, ακόμη και δημόσιες συνεντεύξεις ακούω κάποιους συντοπίτες μου να μιλούν με έντονα απολογητικό ύφος για το βιομηχανικό παρελθόν του χωριού και της περιοχής μας γενικότερα, σαν να επρόκειτο για μία περίοδο που θα έπρεπε να διαγράψουμε ολοσχερώς από τη ζωή μας.
Βέβαια είναι γνωστά τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε λόγω του αλόγιστου τρόπου επεξεργασίας του μεταλλεύματος σε παλαιότερα χρόνια. Εγώ μάλιστα το έζησα στο πετσί μου, στην περιουσία μου! Ο κόσμος όμως προχωρά και η τεχνολογία ακόμη γρηγορότερα.
Το Στρατώνι, ως αρχαία Στρατονίκη, από τα κλασικά ακόμη χρόνια, κατά τα οποία πιστοποιείται με σίγουρο τρόπο η ύπαρξή του –νομίσματα, αγγεία, θεμέλια, υφίσταται και ως μεταλλευτική κώμη. Οι «αρχαίες σκουριές» στον Κάκαβο και σε άλλα σημεία, το καταδεικνύουν. Στα βυζαντινά χρόνια η περιοχή εξόρυξης είναι γνωστή ως Σιδηροκαύσια. Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας –ιδέ Μαντεμοχώρια – παραχωρεί μεγάλη ποσότητα αργύρου στο Χαζινέϊ χασέ, το ταμείο του Σουλτάνου. Στα νεότερα χρόνια η λειτουργία των στοών επανέρχεται και συνεχίζεται με διακυμάνσεις και περιπέτειες μέχρι σήμερα.
Αφού η μοίρα μας γέννησε σ’ αυτόν τον ιδιαίτερο τόπο, πρέπει να τον σεβαστούμε σε όλη του τη μακραίωνη εξέλιξη. Η βιομηχανική του πορεία δεν είναι, όπως κάποιοι πιστεύουν, κάτι το οποίο πρέπει να λησμονήσουμε και να απωθήσουμε στο πίσω μέρος του εγκεφάλου μας. Γιατί τότε πρέπει να λησμονήσουμε τις ρίζες μας και να μην αποτίουμε φόρο τιμής στους παππούδες μας και τους πατεράδες μας, που έχυσαν άφθονο ιδρώτα, ακόμη και αίμα, στα μεταλλευτικά εργοτάξια. Δουλεύοντας σκληρά έθρεψαν τις οικογένειές τους, εμάς δηλαδή, αλλά μέσα από την πάλη τους με τις μηχανές βγήκαν νικητές χάρις στη φυσική ευστροφία που τους διέκρινε. Πήραν τον εργατικό τίτλο «μαστρο», τον ανάλογο του «δόκτωρα» σε πανεπιστημιακό τίτλο.
Είμαι βέβαιη πως οι πατεράδες μας αγάπησαν τον τρόπο της εργασίας τους. Εξαιρούνται βέβαια αυτοί που έβγαζαν στις μπούκες του Μαντέμ –Λάκκου το μεροκάματο του τρόμου, όπου έμπαιναν γεροί και έβγαιναν με σακατεμένα τα πνευμόνια τους από τη χαλίκωση. Αλλά κι αυτούς τους αδικοχαμένους του παρελθόντος δεν πρέπει να τους θυμόμαστε; Σε όλα τα μέρη που ταξιδεύω βλέπω μνημεία για τον «άγνωστο στρατιώτη» και τον «άγνωστο ναυτικό». Για τους εργάτες του τόπου μας, μνημείο δεν έγινε ακόμη. Και δεν χρειάζεται να είναι μεγαλεπήβολο και ακριβοφτιαγμένο από μεγάλο καλλιτέχνη. Μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι να το στήσουμε – ιδέες υπάρχουν – με τα ίδια μας τα χέρια, σαν φόρο τιμής γι’ αυτό που μας πρόσφεραν.
Όλα όσα ζήσαμε σ’ αυτό τον ευλογημένο από τη φύση τόπο, μας ζύμωσαν και μας έπλασαν σαν γλυκό ψωμί. Γιατί υπάρχει και η άλλη παράμετρος: ζώντας σε ένα βιομηχανοποιημένο τόπο, ήρθαμε σε επαφή με ανθρώπους καλλιεργημένους και τεχνολογικά πρωτοποριακούς. Πρώτο το χωριό μας ηλεκτροφωτίστηκε σε όλο το νομό της Χαλκιδικής, δημιούργησε συλλόγους πολιτιστικούς και η παράδοση αυτή συνεχίζεται και στις μέρες μας. Εδώ συστήθηκαν ισχυρά εργατικά σωματεία, που οργάνωναν μακροχρόνιες απεργίες. Οι πατεράδες μας, αν και πεινούσαν, αγωνίζονταν για το ψωμί και το δίκιο, αντίθετα με μας τους βολεμένους, που τώρα μιλάμε εκ του ασφαλούς.
Γι’ αυτό, το τονίζω, μην αποσιωπάτε το βιομηχανικό μας παρελθόν σαν κάτι το θλιβερό, που πρέπει να ξεχάσουμε. Αντίθετα, η μνήμη πρέπει να κρατιέται άσβηστη. Ζήσαμε σκληρές καταστάσεις σ’ αυτόν τον πανέμορφο τόπο, αλλά αυτές μας διέπλασαν. Το χωριό μας μπορεί να γίνει πόλος έλξης ακριβώς γι’ αυτό που είναι. Με μουσείο μεταλλευτικό, σύγχρονο, με εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Μην ζηλεύετε την τουριστική ανάπτυξη γειτονικών χωριών. Δεν τον χρειαζόμαστε αυτόν τον τρόπο ζωής, γιατί διαθέτουμε ανώτερο και ποιοτικότερο. Το χωριό μας είναι όαση ηρεμίας και αναψυχής. Αν το κατανοήσουμε αυτό θα νιώσουμε και θ’ αγαπήσουμε βαθιά τον τόπο μας.

Η Καρβουνοσκαλίτισσα