Σύντομο ιστορικό
Κατά την 4η χιλιετία π.χ. στην Νότια Μεσοποταμία, στην περιοχή που κατοικούσαν οι Σουμέριοι, συναντάμε σε ναό της πόλης Ουρούκ την πρώτη μορφή διακόσμησης με "ψηφίδες" από κογχύλι, όνυχα και πηλό.
Στη Δυτική Μικρά Ασία τον 8 ο π.χ. αιώνα στην πόλη Γόρδιο της Φρυγίας σώζονται τα παλαιότερα δείγματα ψηφιδωτών δαπέδων με χονδροειδή χαλίκια. Αργότερα κατά τους υστεροκλασικούς χρόνους συναντάμε στην Όλυνθο (Κασσάνδρα, Χαλκιδική) δάπεδα με περίπλοκα σχέδια, μυθολογικά συνήθως, με φυσικά βότσαλα άσπρα ή μαύρα.
Στην Πέλλα (Μακεδονία - Ελλάδα) κατά τον 4o π.χ. αιώνα κατασκευάζινται ψηφιδωτά δάπεδα με πολλά χρώματα και με καινούργια υλικά κυρίως γυαλί.
Κατά τον 2o π.X. αιώνα στην Πέργαμο (Μικρά Ασία) συναντάμε ψηφιδωτά με ψηφίδες από πέτρες, μάρμαρα, γυαλί σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων που σχεδόν μιμούνται τηνζωγραφική(περιστέρια κύπελλο Σώσου). Από την Ελληνιστική Ανατολή διαδόθηκε το ψηφιδωτό στην Ιταλία και αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Πομπηία και Ρώμη. Οι Ρωμαίοι διακοσμούν δάπεδα και τοίχους σπιτιών, λουτρών και ναών ακολουθώντας μία 'μονόχρωμη' και απλοποιημένη τεχνική.
Κατά τον 2o π.X. αιώνα στην Πέργαμο (Μικρά Ασία) συναντάμε ψηφιδωτά με ψηφίδες από πέτρες, μάρμαρα, γυαλί σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων που σχεδόν μιμούνται τηνζωγραφική(περιστέρια κύπελλο Σώσου). Από την Ελληνιστική Ανατολή διαδόθηκε το ψηφιδωτό στην Ιταλία και αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Πομπηία και Ρώμη. Οι Ρωμαίοι διακοσμούν δάπεδα και τοίχους σπιτιών, λουτρών και ναών ακολουθώντας μία 'μονόχρωμη' και απλοποιημένη τεχνική.
Στα Βυζαντινά χρόνια, η τέχνη του ψηφιδωτού παίρνει την καλύτερη μορφή της. Διακοσμούνται εκτός από δάπεδα, τοίχοι, θόλοι και προσόψεις ναών και παλατιών. Χρησιμοποιούνται ψηφίδες από μάρμαρο, φυσικές πέτρες, γυαλί χρωματιστό, ακόμα και χρυσός και ασήμι.(Ροτόντα - Θεσσαλονίκη)Τα θέματα την εποχή αυτή ποικίλουν. Συναντάμε από μυθολογικά και διακοσμητικά στοιχεία θάλασσας, στεριάς, παραστάσεις κυνηγιού, προσώπων, αυτοκρατόρων και άλλα προσαρμοσμένα στις χριστιανικές πλέον αντιλήψεις ή σκηνές παρμένες από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη αργότερα κατά τον 9ο - 10ο - 11ο - 12ο αιώνα. (Αγία Σοφία - Κων/πολη)
Κατά τον 14ο αιώνα μ.Χ. οι μορφές των ψηφιδωτών παραστάσεων απεικονίζονται στα πρότυπα της κλασικής παράδοσης με τάσεις ζωγραφικής απόδοσης όσο και υψηλής ποιότητας στην τεχνική εκτέλεση.[Παμμακάριστος (Άγγελος - Χριστός – Βάπτιση]
Ακμάζοντος ακόμη του Βυζαντίου, οι Μαυριτανοί έφεραν την ισλαμική τέχνη του ψηφιδωτού στην ιβηρική χερσόνησο στον 8ο αιώνα. Σε όλον τον ισλαμικό κόσμο αργότερα χρησιμοποιήθηκαν λίθινες, υάλινες και κεραμεικές ψηφίδες, αλλά αντίθετα από τις ανθρωπομορφικές απεικονίσεις της βυζαντινής τέχνης -εκτός της εικονομαχικής περιόδου- τα ισλαμικά μοτίβα είναι κυρίως γεωμετρικά και μαθηματικά. Παραδείγματα τέτοιων ψηφιδωτών μπορεί να δει κανείς στην Ισπανία, στο μεγάλο μουσουλμανικό τέμενος της Κόρντοβας και το ανάκτορο της Αλχάμπρα
Στη μετακλασική προκολομβιανή κεντρική Αμερική, στην περίοδο των Αζτέκων (1376-1519), το ψηφιδωτό χρησιμοποιείται αρχιτεκτονικά από τους Μάγια στις προσόψεις στο Ουξμάλ και την Τσίτσεν Ίτζα, στο Γιουκατάν, επιδεικνύουν τη χρήση θηριομορφικών και γεωμετρικών μοτίβων στην εξωτερική όψη των κτηρίων.
Επίσης και ως διακοσμητικό μέσο για την κάλυψη τελετουργικών αντικειμένων. Ως ψηφίδες χρησιμοποιούνται συνήθως πολύτιμα υλικά όπως ο οψιανός, γρανάτης και καλλαΐτης (τυρκουάζ).
Στην υπόλοιπη Ευρώπη η τέχνη του ψηφιδωτού παρήκμασε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, αν και ορισμένα ψηφοθετικά πρότυπα χρησιμοποιήθηκαν σε αββαεία ή άλλα ναϊκά οικοδομήματα. Η αναβίωση του ενδιαφέροντος για την τέχνη του ψηφιδωτού –ιδιαίτερα για τη βυζαντινή τεχνοτροπία- κατά τον 19ο αιώνα φαίνεται σε κτήρια όπως ο Καθεδρικός του Γουεστμίνστερ και η Σαρκ Κερ (Sacre-Coeur) στο Παρίσι.
Στη σύγχρονη εποχή το ψηφιδωτό αγκάλιασε, επίσης, το κίνημα της νέας τέχνης, το αποκαλούμενο Αρ Νουβώ (Art Nouveau). Στη Βαρκελώνη ο Antoni Gaudi μαζί με τον Γιοσέπ Μαρία Γιουγιόλ (Josep Maria Jujol) φιλοτέχνησαν εντυπωσιακά κεραμεικά ψηφιδωτά στο Πάρκο Γκουέλ (Guell Park) στις πρώτες δύο δεκαετίες του 20 ου αι. Χρησιμοποίησαν μια τεχνική γνωστή ως trencadis για να καλύψουν τις επιφάνειες των κτηρίων. Ενσωμάτωσαν, επίσης, στην τεχνική τους υλικά που προέρχονταν από σπασμένα κεραμικά και άλλα αντικείμενα, μια επαναστατική ιδέα για την τέχνη και την αρχιτεκτονική που φτάνει ως τις μέρες μας.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη η τέχνη του ψηφιδωτού παρήκμασε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, αν και ορισμένα ψηφοθετικά πρότυπα χρησιμοποιήθηκαν σε αββαεία ή άλλα ναϊκά οικοδομήματα. Η αναβίωση του ενδιαφέροντος για την τέχνη του ψηφιδωτού –ιδιαίτερα για τη βυζαντινή τεχνοτροπία- κατά τον 19ο αιώνα φαίνεται σε κτήρια όπως ο Καθεδρικός του Γουεστμίνστερ και η Σαρκ Κερ (Sacre-Coeur) στο Παρίσι.
Στη σύγχρονη εποχή το ψηφιδωτό αγκάλιασε, επίσης, το κίνημα της νέας τέχνης, το αποκαλούμενο Αρ Νουβώ (Art Nouveau). Στη Βαρκελώνη ο Antoni Gaudi μαζί με τον Γιοσέπ Μαρία Γιουγιόλ (Josep Maria Jujol) φιλοτέχνησαν εντυπωσιακά κεραμεικά ψηφιδωτά στο Πάρκο Γκουέλ (Guell Park) στις πρώτες δύο δεκαετίες του 20 ου αι. Χρησιμοποίησαν μια τεχνική γνωστή ως trencadis για να καλύψουν τις επιφάνειες των κτηρίων. Ενσωμάτωσαν, επίσης, στην τεχνική τους υλικά που προέρχονταν από σπασμένα κεραμικά και άλλα αντικείμενα, μια επαναστατική ιδέα για την τέχνη και την αρχιτεκτονική που φτάνει ως τις μέρες μας.
Α. Τσανανάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου