ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ……….. ΚΟΥΛΤΟΥΡΙΑΡΗΔΕΣ

Η λέξη "πολιτισμός" προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα "πέλω" (=συναναστρέφομαι, συναθροίζομαι). Στην αρχαιότητα σήμαινε τη διαχείριση δημοσίων υποθέσεων κι είχε άμεση σχέση με τον πολίτη και την πολιτική.
Η σημερινή έννοια επινοήθηκε από τον Αδαμάντιο Κοραή ο οποίος το 1829 έπλασε τη λέξη 'πολιτισμός' για να αποδώσει στα Ελληνικά μια άλλη έννοια (civilisation) που είχαν δημιουργήσει οι Γάλλοι νωρίτερα.
Σημαίνει δηλαδή όλα όσα χαρακτηρίζουν και προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία ενός λαού: πνευματικά και υλικά επιτεύγματα, καλλιέργεια της γνώσης και της παιδείας, καλλιέργεια της ψυχής και της ευαισθησίας του ανθρώπου μέσα από τις τέχνες και τα γράμματα, διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας κι ενός υπεύθυνου και ενεργού πολίτη.
Όσο υπάρχει πολιτισμός τόσο υπάρχουν άνθρωποι που σκέφτονται, που ονειρεύονται, που συναισθάνονται, που δημιουργούν βάζοντας τη δική τους, την προσωπική σφραγίδα στα γεγονότα μιας εποχής.
Ο "πολιτισμός" είναι ακόμα κάτι τελευταίο: δεν είναι απλώς το άθροισμα των ατομικών πράξεων του καθενός αλλά και η προσφορά του στα κοινά και η πίστη του σε μια σειρά αξιών της κοινότητας.
Για τον Έλληνα είναι τρόπος ζωής, είναι τα βιώματα της καθημερινότητας, το τραγούδι, ο χορός, το ανέκδοτο, το κουτσομπολιό, το σούμιασμα, η μεσογειακή διατροφή, το κρασί, η ανατροπή της λογικής από το συναίσθημα, η υπερβολή στο λόγο, η απειθαρχία και η αταξία, το συναμφότερο καλού και κακού.
Γενικότερα και σ' αυτό το θέμα χρειάζεται να αναζητήσουμε την αλήθεια κάπου στη μέση κι όχι στα άκρα. 'Πολιτισμένοι' δεν είναι αυτοί που δε διαβάζουν και δεν πηγαίνουν θέατρο και σινεμά και απορρίπτουν ως "κουλτουριάρηδες" αυτούς που τα πράττουν, ούτε αυτοί που διαβάζουν αλλά δε βιώνουν, "δε νιώθουν με το σώμα τους, το βλέμμα και το συναίσθημα τον κόσμο", ή "γιατί τα βιβλία δεν απαντούν στα μεγάλα ερωτηματικά της ζωής" όπως λέει στον "Ζορμπά" ο Ν. Καζαντζάκης.
Ο πολιτισμός λοιπόν δε "ζυγίζεται" και προπαντός δεν είναι μια "Προκρούστεια κλίνη" όπου όλοι γίνονται όμοιοι με το ζόρι και σύμφωνα με μια μονόπλευρη θεώρηση του πολιτισμού.
"Τι μας υποχρεώνει να πιστέψουμε ότι όποιος ακούει κλασική μουσική και ποτέ Βαμβακάρη, σέβεται τα φανάρια και τους πεζούς περισσότερο από τον "λαϊκό" που την κλασική μουσική την ακούει μόνο κάθε Μεγάλη Εβδομάδα"; αναρωτιέται εύστοχα ο Π. Μπουκάλας.
Όμως, όσον αφορά τη "γλώσσα" των αριθμών, δεν περνάει απαρατήρητο το γεγονός ότι μια βιβλιοθήκη γεμάτη με λογοτεχνικά βιβλία και τουλάχιστον ένα Ελληνικό Λεξικό απουσιάζουν από το ελληνικό σπίτι. Για να μην αναφέρουμε και τη μόδα που επικρατεί ακόμη(;) να φτιάχνουμε και να γεμίζουμε τη βιβλιοθήκη με όμορφα, άδεια δερματόδετα κουτιά που μοιάζουν με τόμους συγγραμμάτων σπουδαίων συγγραφέων και κοσμούν το σαλόνι για να επιδεικνύουν στον κάθε επισκέπτη το επίπεδό μας…
Από την άλλη ο πολιτισμός προσεγγίζεται σήμερα μέσα από το πρίσμα της παράδοσης, ενός "ένδοξου παρελθόντος" που αν και το αγνοούμε ή γνωρίζουμε ελάχιστα γι' αυτό, νιώθουμε την υποχρέωση να το αναβιώνουμε μ' έναν κακόγουστο και φολκλορικό τρόπο. Έτσι με την πρώτη ευκαιρία διασκεδάζουμε υπό τους ήχους δημοτικών και χασαπο-τσιφτεντελο-ζεϊμπέκικων ασμάτων ενώ οι "γκλαμουράτοι" προτιμούν τη συνοδεία μελωδιών - ακατανόητων για τα δικά μας ήθη και έθιμα.
Η σύγχυση για το που ανήκουμε πολιτιστικά, στην Ανατολή ή στη Δύση, κυριαρχεί σ' όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής συμπεριφοράς μας, της προσωπικής και της συλλογικής έκφρασής μας αλλά και στους κοινωνικούς και κρατικούς θεσμούς.
Αυτή η σύγχυση μπορεί να σημαίνει είτε την αδυναμία "παραγωγής" αυθεντικού πολιτισμού είτε την αδυναμία προσδιορισμού σε σχέση με τους άλλους λαούς και ξεκάθαρου αυτοπροσδιορισμού.
Πάντως ό,τι κι αν σημαίνει, ο πολιτισμός είναι μια δυναμική διαδικασία που εκφράζει τους ανθρώπους της κάθε εποχής όπως ακριβώς σκέφτονται, συναισθάνονται και πράττουν με αυτοσεβασμό και σεβασμό στον τόπο τους αλλά και στο δικαίωμα άλλων ανθρώπων και ομάδων να νοιώθουν και να παράγουν πολιτισμό έστω και αν δεν είναι ή δεν θεωρούνται από μια «κάστα» ειδικών, «πολιτισμένοι» .

Του Μιχάλη Θεοδωρακόπουλου